Szlakiem przebiśniegów, firletki do grodu w Dąbrówce
Jak zapewne dobrze wiemy, teren lasu w okolicach Dąbrówki, Palędzia i Zakrzewa jest jedną wielką mogiłą. Mniej może obecną w świadomości Polaków niż Katyń, czy Palmiry, ale nie mniej ważną, o której warto pamiętać. Podczas II wojny światowej hitlerowcy zabili tu nawet do kilkunastu tysięcy Polaków.
Tarnowo Podgórne. - Lusowo - Dąbrówka – 12 km
Tarnowo Podgórne. - Sierosław - Dąbrówka - 17 km
Chyby - Zakrzewo- Dąbrówka - 15 km
Przeźmierowo - Lusowo –Zakrzewo- Dąbrówka 8 km
Proponowana trasa wycieczki może zachęcać z uwagi na bliskość odwiedzanego terenu, dużą ilość ciekawych obiektów kulturalno-historycznych, ale również polecam ten rejon ze względu na rozległy kompleks leśny, różne warianty ścieżek i szlaków. W lasach Palędzko-Zakrzewskich są trasy zarówno dla rowerzystów, pieszych jak i biegaczy.
Sporo rośnie tam okazałych drzew (np.: grupa pomnikowych dębów koło Zakrzewia), szlaki są dobrze oznakowane (mapka na zdjęciu), drogi leśne często szerokie i ubite (z uwagi na wyznaczone tam trasy przeciwpożarowe), a to wszystko ułatwia podróżowanie rodzinom z dziećmi szczególnie na rowerach.
Przede wszystkim wprowadzono tu nowe oznaczenie kierunkowe ułatwiające poruszanie się po leśnym obszarze. Ponadto przy wjazdach do lasu w miejscowościach: Zakrzewo, Dąbrówka, Palędzie, Dopiewiec, Więckowice, Pokrzywnica ustawiono nowe tablice z mapą okolicy i informacją o historii tego miejsca.
Opis dojazdowych tras rowerowych w gminie Tarnowo Podgórne znajdziemy na stronie internetowej :
informacje turystyczne
Fot. Przebiśniegi w parku koło Dąbrówki.
Główne atrakcje historyczno-kulturalne na trasie wycieczki.
Kościół św. Jadwigi Śląskiej i św. Jakuba Apostoła w Lusowie – to interesujący przykład neogotyku sakralnego z pocz. XX w. Pierwotny kościół najprawdopodobniej był drewniany i powstał w XIII w. Przy wejściu wmurowano tablicę upamiętniającą gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego. Z kolei we wnętrzu świątyni warto zwrócić uwagę na bardzo cenny nagrobek Kierskich wykonany z piaskowca, powstały w 1600 r.
Zabytkowy, poewangelicki kościół w Zakrzewie w stylu neogotyckim z końca XIX w. , jest też cmentarz z pochówkami z 2. poł. XIX w.
Na terenie wsi zlokalizowane są też pomniki przyrody - dęby szypułkowe.
Fot. Kościół w Zakrzewie
W położonym na południe i zachód od wsi kompleksie zwanym Lasami Zakrzewskimi (w części znajdującej się za zachód od Zakrzewa) znajdują się Groby Zakrzewskie, w których spoczywają
ofiary terroru niemieckiego z czasów II wojny światowej.
Groby Zakrzewskie
Według dostępnych przekazów wiadomo, że w latach 1939-1945 odbywały się tutaj masowe egzekucje polskich obywateli. Ciała pochowane zostały w dołach tworzących zbiorowe mogiły.
Pod koniec wojny Niemcy dokonali ekshumacji, a następnie spalenia ciał pomordowanych. W celu zatarcia śladów doły zostały zasypane, a w miejscu tym zasadzono młody las. W wyniku przeprowadzonych badań na tym terenie, po wojnie, wykopano tylko szczątki ludzkich kości oraz odnaleziono nieliczne miejsca, gdzie były zbiorowe mogiły. Na mogiły trafiono przypadkiem - w miejscach pochówku las zaczął się zapadać. Do tej pory nie udało się ustalić i wydobyć z niemieckich archiwów listy ofiar.
Fot. Groby Zakrzewskie - Mogiły Studentów.
Wnioskuje się, iż mogło to być od 6 do 8 tysięcy Polaków! Miejsce ich męczeńskiej śmierci upamiętnia zespół zbiorowych mogił.
Miejsca kaźni łączy żółty szlak pieszy na odcinku z Dąbrówki do Zakrzewa, a także szlak rowerowy (częściowo). Na trasie postawiono tablice informacyjne.
Groby umieszczone są w trzech miejscach:
Fot. Kwatera siedmiu Grobów.
• Mogiły Księży (w południowej części kompleksu leśnego),
• Kwatera główna z krzyżami i piaskową tablicą pamiątkową o treści: Miejsce uświęcone męczeńską krwią Polaków pomordowanych przez hitlerowców w latach okupacji 1939 – 1945;
• Mogiły Studentów - najbliżej Zakrzewa. Nad grobem postawiono pomnik z 1971 z cytatami z wierszy Władysława Broniewskiego;
• Kwatera Siedmiu Grobów,
• Mogiły Miejsce Zapomniane
Fot. Biało-czerwony Szlak Pamięci i malownicze trasy koło Zakrzewia.
Zabytkowy zespół pałacowy rodziny von Tempelhoff we wsi Dąbrówka składający się z pałacu z ok. 1880 r. ( obecnie szkoła podstawowa) i ciekawego, dużego parku . W jego skład wchodzą: staw w ciągu rzeczki Wirenki, mauzoleum grobowe rodziny von Tempelhoff oraz aleje i pomnikowe drzewa. Do zespołu pałacowego zaliczane są też dawne zabudowania gospodarcze (obecnie spółdzielnia rolnicza).
Fot. Zabytkowy pałac w Dąbrówce - obecnie budynek szkoły podstawowej.
Fot. Mauzoleum grobowe rodziny von Tempelhof.
Gród plemienny z IX w w Dabrówce.
Do wyjątkowego odkrycia doszło w 2016 r. w Dąbrówce. Podczas wykopalisk, poprzedzających budowę hali przemysłowej, archeolodzy natrafili na wczesnośredniowieczny gród słowiański.
Ustalili, że jego początki sięgały połowy IX w. a więc gród był starszy od grodu w Poznaniu!
Niestety nie znajdziemy tam już żadnych pozostałości wałów grodu (teren ów, po pracach archeologicznych, zniwelowano). Jedynie możemy pokusić się o poszukanie lokalizacji, w którym to miejscu gród kiedyś się znajdował, są to tyły ul. Komornickiej, tuż przy torach kolejowych. „Magię miejsca” możemy poczuć również na okolicznych, pięknych jeszcze łąkach wzdłuż rzeczki Wirynki . Prawdopodobnie kiedyś tu były bagna otaczające gród.
Fot. Łąki z firletką między Dąbrówką a trasą S11, na terenach przy dawnym grodzie Dąbrówka.
Historia grodu.
Przed połową X w. warownia w Dąbrówce została spalona. Wydarzenie to zbiegło się w czasie z ekspansją Piastów i budową przez nich własnych grodów – w Gnieźnie, Grzybowie, na Ostrowie
Lednickim i w Poznaniu. Po prostu gród był „konkurencyjny” przez swą lokalizację zbyt blisko Poznania. Podczas podpalenia grodu, osadę wraz z mieszkańcami oszczędzono.
Otaczające gród drewniano–ziemne wały składały się z dwóch równoległych pierścieni. Miały w podstawie ok. 12 – 15 m szerokości i wznosiły się na 5-6 m powyżej łąk. Wewnątrz, na rozległym placu znajdowało się kilkanaście domostw. Wielkość i zabudowa grodu i podgrodzia wskazują, że mieszkało tu ok. 300 osób.
Wspaniała publikacja o tym grodzie znajduje się w postaci pliku pdf w internecie . Warto szczególnie zwrócić uwagę na samym końcu tej publikacji na bardzo ciekawe zdjęcia z prac archeologicznych.
publikacja gród w Dąbrówce
W sieci znajdziemy również niezwykle interesujący film o tym grodzie. Polecam.
film o grodzie w Dąbrówce
Warto wspomnieć, iż pod koniec 2019 r nastąpiło odsłonięcie wspaniałej makiety plenerowej grodu (okolice rotundy szkolnej w Dąbrówce przy ul Malinowej 41).
Główne walory przyrodnicze wokół Lasów Palędzko- Zakrzewskich.
Śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis L.) – gatunek rośliny należący do rodziny amarylowatych. W naturze znany z lasów południowej i środkowej Europy, jednak szeroko rozpowszechniony poza zwartym zasięgiem jako roślina ozdobna. Gatunek popularny w uprawie i rozpoznawalny jako symbol przedwiośnia. Także roślina miododajna i lecznicza. W Polsce podlega ona częściowej ochronie gatunkowej.
Dużo osobników tej rośliny spotkamy na przełomie lutego i marca w parku w Dąbrówce w sąsiedztwie Szkoły Podstawowej im Kazimierza Nowaka.
Ponadto w marcu pięknie rozkwitają tam łany zawilców żółtych wzdłuż rowu, przy którym rośnie sporo okazałych parkowych drzew, porośniętych jednocześnie bluszczem.
Dęby szypułkowe w Dabrówce i Zakrzewiu.
Nazwa Dąbrówka pochodzi od dębów, których w okresie powstania grodu było w okolicy pod dostatkiem. Wykorzystywano je jako budulec. Obecnie (2020 r.) na terenie wsi ostały się dwa kilkusetletnie dęby z dawnej podpoznańskiej prapuszczy - to pomniki przyrody. Większy od nich, ponad 450-letni dąb w lipcu 2016 r. upadł na ul. Poznańską.
Kolejne drzewa tego gatunku znajdują się na terenie wsi Zakrzewo tuz przy wschodnich granicach kompleksu leśnego przy ulicy Gajowej.
Dla przypomnienia w Polsce zasadniczo spotykamy 2 gatunki dziko rosnących dębów – szypułkowy i bezszypułkowy. Jak sama nazwa podpowiada w przypadku szypułkowego brązowe
żołędzie są owalne i na długiej szypułce. Jest jeszcze trzeci gatunek dziko rosnący – dąb omszony, bardzo rzadki i właściwie naturalnie rośnie tylko w jednym miejscu w Polsce: Bielinku nad Odrą. Jest on drzewem ciepłolubnym, a właśnie tam, na wysokiej skarpie nad doliną rzeczną, utworzono wspaniały i ogromnie cenny rezerwat roślin stepowych.
Fot. Zarastające stawy na obrzeżach parku w Dąbrówce.
Fot. Malowniczy staw w parku koło Dąbrówki.
Fot. Okazałe, pomnikowe dęby koło Zakrzewa.
Fot. Nasłonecznione skarpy porośnięte czarcikęsem łąkowym.
Opracował: Robert Przybylski